آیا کارنیتین واقعاً چربی‌سوز است؟

ال- کارنیتین فقط مسئول نقل و انتقال اسیدهای چرب به میتوکندری سلول است، نه آن را می‌سوزاند و نه آن را تجزیه می‌کند.
کارنیتین

 
منابع غذایی کارنیتین

غذاهای گیاهی معمولاً حاوی کارنیتین کمی هستند، ولی غذاهای با منشأ حیوانی به خصوص گوشت‌ها و محصولات لبنی منابع خوبی از این ماده می‌باشند، همچنین گوشت ماهی و پرندگان، گندم، آووکادو و کره بادام‌زمینی نیز دارای کارنیتین هستند.

 
کمبود کارنیتین در کدام بیماران دیده می‌شود؟

تخلیه بافتی کارنیتین در بیماران همودیالیزی، افراد با بیماری کبدی و در شیرخواران نارس گزارش شده است. به همین دلیل در برخی موارد کارنیتین ماده مغذی ضروری شرطی محسوب می‌شود. همچنین ممکن است در برخی بیماری‌ها مانند: بیماری قلبی عروقی و دیابت نوع دو موثر باشد. مکمل‌یاری با این ماده سبب بهبود سوخت و ساز اسیدهای چرب شده و کمبود آن در برخی اختلالات ژنتیکی وجود دارد.   

کاربردهای کارنیتین

کارنیتین که ویتامین Bt نیز نامیده شده، امروزه در موارد متعددی به صورت مکمل یا دارو کاربرد دارد، به ویژه به عنوان مکمل‌های کاهش وزن چربی‌سوز و مکمل‌های ورزشی افزایش‌دهنده انرژی، پیشگیری از خستگی و رشد عضله در ورزشکاران. عرضه‌کنندگان این مکمل معتقدند مصرف مکمل ال-کارنیتین موجب افزایش این ماده در عضلات گردیده و در نتیجه انتقال اسیدهای چرب از غشای میتوکندری با سهولت بیشتری انجام شده و سوختن چربی‌ها با کفایت بیشتری انجام می‌شود، بر این اساس مصرف مکمل ال- کارنیتین را عاملی جهت افزایش سوخت و ساز چربی‌ها و در نتیجه کاهش وزن و افزایش توان فعالیت‌های هوازی معرفی می‌نمایند، اما در عمل تا چه حد این ماده موثر بوده و عوارض و عملکردهای دیگر آن، مورد بحث این مطلب می‌باشد.       

غذاهای با منشأ حیوانی به خصوص گوشت‌ها و محصولات لبنی منابع خوبی

از این ماده می‌باشند، همچنین گوشت ماهی و پرندگان، گندم، آووکادو و کره بادام‌زمینی نیز دارای کارنیتین هستند

در برخی مطالعات دیده شده است کارنیتین تجزیه چربی و حرکتش را از بافت چربی به سایر بافت‌ها افزایش نمی‌دهد و همچنین بر کاهش وزن اثری ندارد و تنها در کمبود ثانویه کارنیتین و بعضی از اختلالات ارثی نوزادان مصرف آن توصیه می‌شود. همچنین استفاده از این مکمل در بعضی موارد باعث بهبود عملکرد ورزشی و افزایش ظرفیت فعالیت‌های جسمی و شناختی می‌گردد، اما مکمل‌یاری آن اثری بر عملکرد ماهیچه نشان نداد و باعث بهبود عملکرد استقامتی در افراد سالم نشد. کمبود کارنیتین در سلول‌های عضلانی منجر به نقص عمده‌ای در بافت می‌شود که در مواردی با اختلالات ماهیچه و اختلالات عصبی مشخص می‌شود، از طرف دیگر مکمل‌یاری افراد سالم بهبودی را در عملکرد ورزشی نشان نداده و تغییرات مهم بیوشیمیایی در ماهیچه را سبب نشده است.

 
کارنیتین: از لاغری تا باروری

اما نکته قابل‌توجه در این ماده تأثیر آن در باروری مردانی است که به دلایل ناشناخته در تولید اسپرم دارای نقص هستند. کارنیتین به عنوان منبع اصلی انرژی اسپرم‌ها عمل کرده و سبب حفاظت غشای سلول در برابر صدمات ناشی از رادیکال‌های آزاد اکسیژن نیز می‌شود و در مواردی موجب افزایش تعداد اسپرم و افزایش قدرت تحرک و حرکت رو به جلوی آن شده که نهایتاً موجب تشکیل جنین گردیده است.

 
اَشکال مختلف و موارد احتیاط

اَشکال مختلف کارنیتین که به عنوان مکمل در بازار وجود دارد، از جمله: ال- کارنیتین که رایج‌ترین نوع کارنیتین است و به صورت مکمل در داروخانه‌ها یافت می‌شود. فرم‌های دیگر کارنیتین نیز در بعضی موارد توسط پزشکان تجویز می‌شود. مصرف کارنیتین در زنان باردار نیز باید با مشورت پزشک انجام شود، همچنین در صورت ابتلا به بیماری کلیوی و اختلال غده تیروئید، از مصرف کارنیتین خودداری کرده و یا با پزشک مشورت کنید. کومارول و وارفارین، که برای کاهش انعقاد خون مصرف می‌شوند و همچنین داروهای درمان تیروئید با ال- کارنیتین تداخل دارند. کارنیتین را معمولاً به مقدار 2 تا 4 گرم در روز در دوزهای منقسم همراه هر وعده غذایی مصرف می‌کنند و به سه شکل قرص، کپسول و پودر در بازار موجود می‌باشد.

 
عوارض جانبی

از عوارض جانبی کارنیتین در صورت مصرف بیش از 3 یا 4 گرم در روز، می‌توان به بوی بد ماهی در بدن و ادرار فرد اشاره کرد، همچنین حالت تهوع، اسهال، استفراغ، سردرد و خارش نیز در برخی موارد دیده شده است.

 
نتیجه‌گیری

با توجه به نقش کارنیتین به عنوان یک ترکیب درون‌زا با عملکرد تثبیت‌شده در متابولیسم سلول و نقش اساسی در سوخت و ساز چربی به نظر می‌رسد حفظ تعادل آن در بدن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی مطالعات انجام‌شده اثرات مهمی‌ مکمل‌یاری آن بر عملکرد عضلات را نشان نداده است، هر چند که در مواردی سبب بهبود عملکرد و کاهش شدت خستگی می‌گردد. در خصوص کاهش وزن نیز تأثیر مستقیم این ماده ثابت نشده است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که ال- کارنیتین فقط مسئول نقل و انتقال اسیدهای چرب به میتوکندری سلول است، نه آن را می‌سوزاند و نه آن را تجزیه می‌کند، بنابراین زمانی می‌توان از ال- کارنیتین استفاده کرد که بتوان بدن را به آزادسازی اسیدهای چرب از بافت چربی وادار کرد، به طوری که به مقدار لازم اسیدهای چرب در خون وجود داشته باشد و ضمنا آن اسیدهای چرب با داشتن تحرک و فعالیت بدنی سوزانده شود. در سایر عملکردهای کارنیتین نیز به مطالعات بیشتری نیاز است.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: دنیای تغذیه - نسترن میری زیر نظر دکتر مصطفی نوروزی و دکتر رزا زاوشی